Akcja III Most - konferencja naukowa

  • Drukuj
Opublikowano: wtorek, 02 czerwca 2009 - 11:49
W piątek, 5 czerwca w Tarnowie odbędzie się ciekawa konferencja popularno-naukowa poświęcona Akcji III Most. Wydarzenia miały miejsce w lipcu 1944 roku nieopodal Tarnowa – w miejscowościach Wał Ruda i Jadowniki Mokre, obecnie leżących w powiecie tarnowskim. Żołnierze Armii Krajowej przetransportowali na pokład samolotu części niemieckiej rakiety balistycznej V-2, które dostarczone zostały aliantom do Londynu.
Na konferencję „Oni ocalili Londyn… Polacy w walce z niemiecką bronią V-2. W 65. rocznicę Akcji Most III” zaprasza starosta tarnowski Mieczysław Kras. Spotkanie odbędzie się 5 czerwca 2009 r. w sali konferencyjnej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego przy Alei Solidarności w Tarnowie. Początek o godzinie 10.00.

Program konferencji – naukowej:
1)    Rozpoczęcie konferencji i powitanie uczestników
2)    Wystąpienie Starosty Tarnowskiego Mieczysława Krasa
3)    Wystąpienia zaproszonych gości
4)    Wystąpienie przedstawiciela Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręgu Tarnów
5)    Operacja Wildhorn III – Most III czyli z Sarnak przez Motyla do Brindisi – prof. dr hab. Andrzej Olejko
6)    Zadecydowały sekundy… III Most  w mojej pamięci – płk Zdzisław Baszak
7)    Komunistyczny aparat represji wobec oficerów Armii Krajowej, zasłużonych w walce z niemiecką bronią V – mgr Jacek Magdoń
8)    Artilleriezielfeld Blizna oraz SS TruppenUbungsPlatz Heidelager Pustków w rozpoznaniu wywiadu Armii Krajowej – Maciej Małozięć
9)    Projekcja filmu dokumentalnego pt. Trzeci Most
10)  Zakończenie konferencji

ORGANIZATORZY: STAROSTWO POWIATOWE W TARNOWIE, GŁÓWNY PARTNER MEDIALNY: DWUMIESIĘCZNIK „DO BRONI”
PATRONAT MEDIALNY: MTK, RDN MAŁOPOLSKA, EXTRA GALICJA, INTARNET.PL
KONFERENCJA ZORGANIZOWANA PRZY WSPARCIU FINANSOWYM WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

     Gdy Anglicy zażądali od Polaków przekazania im zdobytych przez wywiad Armii Krajowej elementów niemieckiej rakiety balistycznej V-2, zawiadomili, że przyślą samolot i poprosili o wskazanie miejsca lądowania. W 1944 roku odbyły się już dwa lądowania alianckiego samolotu na terytorium okupowanej Polski: 16 kwietnia podczas Akcji Most oraz 30 maja w ramach Akcji Most II. Do tej drugiej operacji został wykorzystany teren między miejscowościami Wał-Ruda i Jadowniki Mokre (obecnie powiat tarnowski). To lądowisko polowe otrzymało kryptonim Motyl (Underwriter). Nowej operacji nadano kryptonim Most III i jako jej miejsce wskazano właśnie Motyla. Za jej organizację odpowiedzialni byli major Bolesław Dorembowicz (Styka) i jako oficer startowy por. pil. Włodzimierz Gedymin (Włodek).
 
POMNIK AKCJI III MOST W WAŁ RUDZIE    
 
4 lipca części rakiety V-2 (ukryte w dwóch stalowych butlach tlenowych) zostały z Warszawy przetransportowane samochodem ciężarowym do Tarnowa, a następnie pod Żabno. 3 lipca do Żabna przybył Jerzy Chmielewski z raportem o broni V-2 oraz oficer startowy Włodek z radiostacją, mającą posłużyć do kontaktu z lotniskiem w Brindisi we Włoszech, skąd miał wystartować oczekiwany samolot. Termin przylotu samolotu typu Douglas C-47 Skytrain przewidziano na 15 lipca. Pojawiły się jednak duże komplikacje. W pobliżu Motyla Niemcy urządzili własne lotnisko polowe. Z kolei w wyniku długich opadów teren lądowiska rozmókł i stał się grząski. Oddziały Armii Krajowej Inspektoratu Tarnów oczekiwały na wykonanie powierzonego im zadania. Wydłużający się czas oczekiwania poważnie zagrażał jego wykonaniu. Dopiero 25 lipca nadeszła wiadomość z Brindisi, że samolot przyleci o północy. Do akcji weszły oddziały Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich (w sumie ponad 400 osób), które ubezpieczyły teren lotniska.

Samolot nadleciał z pewnym opóźnieniem. Pierwszym pilotem Dakoty był Nowozelandczyk Stanley George Culliford, drugim Polak Kazimierz Sztajer z 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia. Po wylądowaniu, w ciągu 10 minut samolot został rozładowany, dokonano załadunku worków z częściami rakiety oraz pasażerami: Jerzym Chmielewskim i pięcioma innymi osobami, emisariuszami polskiego rządu na emigracji. Jednakże próba startu nie powiodła się gdyż koła maszyny ugrzęzły w podmokłym podłożu. Również druga próba poderwania maszyny okazała się bezowocna. Istniało duże niebezpieczeństwo, iż hałas silników Dakoty ściągnie oddziały niemieckie. Sytuacja stała się dramatyczna. Rozważano możliwość podpalenia maszyny, jednakże takie rozwiązanie doprowadziłoby do pacyfikacji okolicznych miejscowości przez Niemców. Zdeterminowani żołnierze Armii Krajowej starali się za wszelką cenę doprowadzić do startu samolotu. W końcu z inicjatywy Zdzisława Baszaka Pirata, zastępcy dowódcy osłony lotniska (kapitana Władysława Kabata Brzechwy), przyniesiono deski, które podłożono pod koła. W końcu samolot drgnął, ruszył z miejsca i wystartował. Miał on przebywać na ziemi kilka minut, jednak pobyt ten przedłużył się do około godziny.      
     Dakota wylądowała w bazie lotniczej w Campo Cassale o godz. 05:43 26 lipca 1944 roku. Cała operacja trwała łącznie z pobytem na ziemi 10 godz. 15 min. W ten sposób tajemnica niemieckiej broni V-2 trafiła w ręce aliantów. Uczestnicy Akcji Most III, polscy żołnierze Armii Krajowej dopiero po wojnie dowiedzieli się, że „Oni ocalili Londyn…”.
 
NA ZDJĘCIU: PŁK ZDZISŁAW BASZAK, UCZESTNIK AKCJI III MOST